کاروانسرای تی تی در روستای دیلمان

کاروانسرای تی تی واقع در روستای دیلمان یکی از جاذبه های منطقه سیاهکل است. کاروانسرای تی تی نمایانگر جلوۀ کوچکی از تاریخ درخشان سیاهکل که در ۲۵ کیلومتری شهر لاهیجان و ۷۵ کیلومتری شهر رشت است.

درباره کاروانسرای تی تی

از زمانی که تی تی خانم، عمه یکی از شاهان صفوی، تصمیم گرفت کاروانسرای زیبایی به نام خود بنا کند، بنیان یکی از قدیمی ترین بناهای سیاهکل گذاشته شد. بنایی سنگی و آجری که تاریخ ساخت آن به دوران صفویه بر می گرددساختمانی از سنگ رودخانه ای، آجر و ملات گچ و ساروج را ببینید که در مسیر راه کاروانی دیلمان به لاهیجان بر سر دوراهی رودخانه باباکوه و میثم ‌رود احداث شده است، دارای حیاط مرکزی و ورودی هشتی ‌مانند و دو ایوان در اطراف هشتی است.

جایی درست در ۱۰ کیلومتری جاده سیاهکل به دیلمان و بر پای تپه ای نسبتا بلند و سرسبز که در گذشته راه اصلی کاروان رو از لاهیجان به دیلمان و طالقان بوده است.  از ویژگیهای معماری این بنا می توان گفت که این کاروانسرا از نوع کاروانسراهای برون شهری و دو ایوانی است. ورودی بنا در ضلع شمالی قرار دارد. پس از گذر از فضای ورودی فضای هشتی و سپس میانسرا قرار دارد.

در ضلع شرقی و غربی فضای هشتی از طریق فضاهای واسط به دو اتاق با مساحت ۱۷ مترمربع را پیدا می کنیم.مساحت میانسرا ۳۹۸ مترمربع است. در وسط آن حوض کوچکی قرار دارد. در چهار کنج بنا اتاق مربع شکلی به مساحت ۱۴ مترمربع قرار گرفته است.قبل از ورود به اتاق ها با یک فضای نیم هشت مواجه می شویم. در جبهه جنوبی بنا یک فضای شاه نشین و در دوطرف آن دو اتاق همانند جبهه شمالی قرار دارد. بطورکل اصل تقارن در ساخت این کاروانسرا رعایت شده و بنا دارای محور تقارن در جهت طولی است.

با توجه به موقعیت جغرافیایی دارای آب و هوای معتدل و مرطوب است که آب و هوای خنک تر قسمت کوهپایه ای آن را تحت تاثیر قرار می دهد. نام این شهر از دو کلمه “سی و کل”  تشکیل شده  که “سی”  به معنی پای کوه و “کل” به معنی جایگاه است که به مرور زمان به سیاهکل تغییر یافته است در حال حاضر این شهرستان دارای دو بخش مرکزی و دیلمان است.

سیاهکل هم  از نظر چشم اندازهای طبیعی و هم از نظر تاریخی از نقاط دیدنی استان گیلان به شمار می رود این منطقه سرزمین قوم باستانی دیلم است که پس از عبور از این شهر در امتداد مسیر شیم رود تا ارتفاعات کوهستانی دیلمان پیش می رود.

پیشینه کاروانسرای تی تی

مصالح دیوارها، سنگهای رودخانه ای با ملات آهک و گچ و ساروج است. البته بومیان منطقه معتقدند که در آن زمان آبادی در اطراف کاروانسرا وجود نداشت و مصالحی همچون خشت را در محلی نزدیک کاروانسرا تهیه می کردند. در آن دوره از ملات آهک و سفیده تخم مرغ (ملات ساروج) استفاده می کردند. که البته این موضوع مورد تأیید کارشناسان میراث فرهنگی استان واقع نشده است.

هر جبهه ای از بنا با تعدادی پنجره های کوچک و بزرگ و همچنین ورودی هایی که موجود بوده، از نور طبیعی بهره می برند.برای بررسی دقیق تر نورگیری در این بنا به تحلیل چهار جبهه ی شمالی، جنوبی، شرقی، غربی بنا می پردازیم. در جبهه ی شمالی توسط هشتی که وجود دارد، وارد حیاط می شویم. در قسمت شرقی و غربی هشتی، اتاق های شمالی وجود دارند، که توسط درها و نورگیرها، نور زیادی را دریافت می کنند.

تی تی در زبان گیلکی به معنی “شکوفه” است، در زبان گیلکی مانند زبان انگلیسی جای صفت و موصوف بر خلاف زبان فارسی است بنابراین تی تی کاروانسرا به معنی کاروانسرای شکوفه می باشد. این کاروانسرا، آن هم در روزهایی که کاروانسراهای کمی در شمال کشور ساخته می شد، گوشه ای از اهمیت مسیر عبوری سیاهکل و موقعیت استراتژیک این شهر را روایت می کند. روایتی که البته این روزها به دلیل بن بست بودن ناقص و ناتمام باقی مانده است.

تی تی کاروانسرا ، نمایانگر جلوۀ کوچکی از تاریخ درخشان سیاهکل که در ۲۵ کیلومتری شهر لاهیجان و ۷۵ کیلومتری شهر رشت،کاروانسرا در سمت راست ساحل شیم رود و محل تلاقی آب شیم رود و بابا کوه واقع شده است و در سال ۱۳۷۵ به شماره ۱۷۸۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده است.این شهرستان با موقعیت جلگه ای در فاصله ۱۵ کیلومتری شهر لاهیجان قرار دارد و رودخانه کوچکی به نام شمرود از وسط آن عبور می کند که زیبایی خاصی به این منطقه بخشیده است.

معماری کاروانسرای تی تی

ساختمانی از سنگ و آجر بر پای تپه ای نسبتا بلند و سرسبز که در مسیر راه کاروانی دیلمان به لاهیجان بر سر دوراهی رودخانه باباکوه و میثم ‌رود قرار دارد. این ساختمان زیبا یکی از قدیمی ترین بناهای سیاهکل به نام تی تی کاروانسرا است که تی تی خانم, عمه یکی از شاهان صفوی، آن را به نام خود بنا کرد. تی تی در زبان گیلکی معنای “شکوفه” می دهد و از آنجایی که در زبان گیلکی جای صفت و موصوف بر خلاف زبان فارسی بوده بنابراین تی تی کاروانسرا به معنی کاروانسرای شکوفه است.

این کاروانسرا از نوع کاروانسراهای برون شهری و دو ایوانی به شمار می آید که ورودی آن در ضلع شمالی قرار دارد. پس از گذر از فضای ورودی فضای هشتی و سپس میانسرا به چشم می خورد. در ضلع شرقی و غربی فضای هشتی از طریق فضاهای واسط به دو اتاق با مساحت ۱۷ مترمربع راه پیدا می کنیم. مساحت میانسرا هم ۳۹۸ مترمربع بوده و در وسط آن حوض کوچکی قرار دارد. در چهار کنج بنا اتاق های مربع شکلی به مساحت ۱۴ مترمربع قرار گرفته اند که قبل از ورود به آن ها با یک فضای نیم هشت مواجه می شویم.

در جبهه جنوبی بنا نیز یک فضای شاه نشین و در دوطرف آن دو اتاق همانند جبهه شمالی قرار دارد. هر جبهه ای از بنا با تعدادی پنجره های کوچک و بزرگ و همچنین ورودی هایی که موجودند، از نور طبیعی بهره می برند. بطورکل اصل تقارن در ساخت این کاروانسرا رعایت شده و بنا دارای محور تقارن در جهت طولی است.