در این مقاله با موزه هنرهای معاصر تهران آشنا خواهید شد.
اگر قصد تهران‌گردی داشته باشید، قطعا کلان‌شهر زیبای تهران انتخاب‌های زیادی را مطابق با علاقه‌مندی‌هایتان پیش رویتان قرار خواهد داد. در این مطلب قصد داریم به معرفی یکی از جاذبه‌های مورد علاقه هنردوستان بپردازیم، هرچند که حتی اگر جزو طرفداران هنر هم نباشید موزه هنرهای معاصر انقدر دارای جذابیت هست که شما را هم علاقه‌مند کند.
خیابان کارگر را که به سمت فاطمی ادامه بدهیم، در ضلع غربی پارک لاله تهران، بنایی را می‌بینیم که یادآور بادگیرهای مناطق کویری ایران است. بنایی که مجسمه‌های متفاوت حیاط بیرونی‌اش همیشه نظر رهگذران را به خود جلب می‌کند. این محل جایی نیست جز موزه هنرهای معاصر تهران، موزه‌ای که مهم‌ترین فعالیت‌ها و رویدادهای هنری ایران در دل آن جریان دارد.
موزه هنرهای معاصر دربردارنده مهم‌ترین و جامع‌ترین گنجینه‌های هنر مدرن پس از جنگ جهانی تا پیش از دهه ۱۹۸۰ میلادی در خارج از اروپا و آمریکای شمالی است. این موزه بیش از ۴۰۰۰ اثر هنری ارزشمند معاصر ایران و جهان را در خود جای داده است که قریب به ۴۰۰ اثر آن دارای ارزشی شگفت‌انگیز است. آثار نخبگانی همچون پیکاسو، گوگن، رنوار، ماگریت، ارنست، پولاک، وارهول و البته که آثار هنرمند محبوب کشور، سهراب سپهری را نیز می‌توانید در این موزه بیابید. برآوردی که از ارزش آثار این موزه شده است عددی بین ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار است که اغلب آن‌ها در دهه ۱۹۷۰ میلادی و با نظارت فرح پهلوی خریداری شده‌اند.
بر اساس تعریف‌های رسمی، موزه هنرهای معاصر روند تحولات هنر معاصر را در یک دوره مشخص به نمایش می‌گذارد. بخش‌های مختلفی مانند امورهنری، امور اداری، روابط عمومی، کتابخانه تخصصی، روابط بین‌الملل، سینما تک، سمعی و بصری، خدمات نمایشگاهی، دبیرخانه دائمی نمایشگاه‌ها، کتاب‌فروشی و کافی‌شاپ تشکیل دهنده اجزا این موزه می‌باشند.
داستان ساخته شدن موزه هنرهای معاصر
نخستین بار اندیشه ساخت محلی برای جمع‌آوری و نگهداری آثار هنری معاصر ایرانی و خارجی را کامران دیبا، معمار و نقاش، در سر پروراند و در گفت‌وگوهای مستمر خود با فرح (دخترعموی خود) آن را مطرح نمود. دیبا در این‌باره می‌گوید: «پس از بازگشت از تحصیلات در خارج، چندین‌بار با شهبانو در این رابطه صحبت کردم؛ چرا که به باورم هیچ بنیادی در کشور به شکل جدی به جمع‌آوری هنر نمی‌پرداخت. ایده اصلی در ۱۹۶۶ (۱۳۴۵) شکل گرفت، اما سال‌ها طول کشید تا پروژه به پایان برسد.»
علاقه شخصی فرح پهلوی به هنر نوین باعث شده بود تا در زمان حکمرانی محمدرضا پهلوی، دستگاه‌های دولتی و مجموعه‌داران را تشویق کند تا پول بیشتری برای خرید و نمایش آثار معاصر به جای آثار سنتی کنار بگذارند. از طرفی پیرو درخواستی از طرف درودی، نقاش نامدار ایرانی، مبنی بر ایجاد مکانی برای نمایش همیشگی آثار، هنگام بازدید فرح از نمایشگاه وی، فرح پهلوی مصمم شد تا موزه هنرهای معاصر بنا شود. او تلاش داشت تا با برنامه تمدن بزرگ، چهره‌ای نوین از ایران به نمایش گذارد و جایگاه ایران را در کشورهای جهان بالابرد.
فرح پهلوی، طرح ساخت موزه‌ای برای هنرهای معاصر را در ابتدا با شاه و امیرعباس هویدا، نخست وزیر وقت، مطرح کرد، قرار شد تا دو موزه، یکی برای هنر نوین و دیگری با نام موزه فرش برای نمایش آثار سنتی دستباف ایرانی بنا نهاده شود. فرح پهلوی همچنین قراردادی با آلوار آلتو، معمار سرشناس فنلاندی برای احداث شعبه‌ای از موزه در شیراز امضا نمود که به دلیل تاخیر در اجرای طرح و وقوع انقلاب ناتمام ماند.
کامران دیبا، مسئول جمع‌آوری آثار ویژه
کامران دیبا مسئول آن شد تا آثار هنری ارزشمند را از خارج از ایران خریداری و تهیه نماید. وی همچنین با کمک همکارانش به طراحی معماری موزه با توجه به اصول معاصر و با نگاه به فرهنگ ایرانی پرداخت. هزینه ساخت بنای موزه بیش از ۷ میلیون دلار تخمین زده شد که توسط «دفتر مخصوص شهبانو» در اختیار کامران دیبا قرار گرفت. در نهایت کار ساخت موزه در سال ۱۳۵۶ خورشیدی به پایان رسید و در ۲۲ مهرماه همان سال، برابر با زادروز شهبانو، با حضور مهمانان ویژه‌ای چون نلسون آلدریچ راکفلر، معاون رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا، تامس مسر رئیس موزه گوگنهایم و دو ویلد رئیس موزه اشتدلیک آمستردام گشایش یافت.
به گفته دیبا، شاه خود در مراسم از وی درباره اثر معروف هاراگوچی که به شکل آینه‌ای تیره‌رنگ دیده می‌شد، پرسیده بود؛ که دیبا به وی پاسخ داده بود که آن، به ظاهر شیشه نفت است. شاه که نفت بودن سطح را باور نمی‌کرد انگشت خود را در حوض کرد و سپس ناچار شد تعداد زیادی دستمال کاغذی استفاده کند تا انگشتش را از نفت به کار رفته پاک سازد.
ویژگی‌های معماری موزه هنرهای معاصر
ساختمان موزه هنرهای معاصر که از نمونه‌های معماری مدرن در ایران است از معماری سنتی ایران و مفاهیم فلسفی الهام گرفته است. کامران دیبا که طراح این ساختمان است از عناصر معماری ایرانی همچون هشتی، چهارسو و گذرگاه در طراحی خود بهره برده‌است. دیبا ایده طرح موزه را از کارهای لو کوربوزیه و فرانک لوید رایت معماران بزرگ دوره‌ی مدرنیسم وام گرفت و در طراحی محتوا و بخش‌های لازم آن به موزه هنرهای مدرن نیویورک نیز چشم داشت. وی همچنین در طراحی سازه، از آثاری از خوسپ لوئیس سرت همچون فونداسیون مگ و نیز آثارلوئی کان – که دارای عرفان نهادینه در خود بودند – استفاده کرده است.
ساختمان موزه که مجموعا ۸۵۰۰ متر مربع مساحت آن است از سنگ و بتون ساخته شده است. از این ۸۵۰۰ متر، ۲۵۰۰ متر آن مربوط به سطوح دیوارها و مابقی آن خود موزه می‌باشد. محوطه موزه از دو ورودی که یکی از آن‌ها در پارک لاله قرارگرفته و دیگری که درب اصلی است در خیابان کارگر، تشکیل شده است. ساختمان موزه نیز در جنوب باغ مجسمه واقع گردیده است.
موزه هنرهای معاصر از دو بخش کلی فضاهای بسته و حیاط میانی تشکیل شده است. مسیر مارپیچی که دارای طراحی چرخشی است افراد را درون ساختمان بسته به سمت پایین هدایت می‌کند. مارپیچ که بر خلاف نمای بیرونی طراحی مدرنی دارد دارای هفت گالری یا نگارخانه اصلی است. گالری شماره یک که سرسرای اصلی ساختمان است به آرامی به گالری بعدی متصل شده و بازدیدکننده را به دل زمین می‌برد. طراحی گالری‌ها تقریبا مشابه می‌باشد اما گالری‌های یک و پنج که در واقع سازنده محورهای اصلی ساختمان موزه هستند متفاوت از سایر گالری‌هااند.
جاذبه‌ای ویژه در دل موزه
یکی از جاذبه‌های موزه هنرهای معاصر که در سرسرای اصلی ساختمان قرار دارد یک هشت‌ضلعی نیمه منظم و دارای طاقی بلند است که در بالای آن چهار بادگیر قرارگرفته است، اثری مدرن از هنرمند ژاپنی «نوریوکی هاراگوچی» با نام ماده و فکر می باشد. این اثر در ایران ساخته شده و همچون حوضخانه‌های ایرانی است و به دلیل ویژگی انعکاسی آن، افراد این اثر را به شکل آینه‌ای بزرگ می‌بینند.
این موزه همانطور که خود سیر تحول هنر معاصر را نمایانگر است؛ فراز و نشیب‌های متعددی را در دوران حیات خود از انقلاب تا تحولات دیگر، پشت سر گذاشته و قدم زدن و نظاره کردن آثار آن به بازدیدکنندگان همیشه احساسی جالب را منتقل می‌نماید.
اگر قصد تهران‌گردی دارید می‌توانید برای یافتن بهترین اقامتگاه‌ها و دریافت اطلاعات بیشتر با آژانس گردشگری هفت سپهر به عنوان مجری رزرواسیون هتل، ویلا و اقامتگاه‌های تهران از طریق شماره تماس ۰۲۱۸۸۶۸۵۸۵۲ در ارتباط باشید.